A Fauna do Centro do Mundo

TEXTO REVISADO E AMPLIADO

Continuamos cos nomes vernáculos dados a outros grupos faunísticos no Centro do Mundo despois da anterior entrada sobre páxaros. Da mesma maneira foron recollidos e son utilizados por Claudio -Zunín- na localidade de Videferre: O Centro do Mundo.

O dito, debido á extensión do material recollido irase subindo a información en vindeiras entradas onde se incluirá o recollido sobre Flora e Fungos e as curiosidades que nos queden por mencionar sobre a Fala de Videferre. Terase que tratar noutra entrada posterior varios vernáculos recollidos en localidades próximas ao reflexar algunha especie a maiores das presentadas.

Seguimos entón a viaxe coas designacións recollidas dos Invertebrados, Hérpetos e Mamíferos no Centro do Mundo:

Insectos:

Caldeirabeira, Forcicula auricularia; Dermaptera. Designación que acollería a varias especies da orde dermápteros, a máis coñecida sería Forcicula auricularia. Este vernáculo difire dos atopados ata o momento na comarca, todos os outros gardan unha relación entre si ao incluíren a designación -cadela-: Cadela faldrexa, Cadela moura ou Fladracadela, o único asimilable con este nome podería ser que houbese variado co tempo a forma cadela- para a de caldeira-. Nalgunhas localidades de Portugal a este grupo de insectos chámaselle Cadela-abeira, Cadela-beira, e variantes similares.

Chicharra, Cicadidae. Vernáculo compartido coa especie de ave Emberiza calandra por asimilación co coñecido son desta familia de insectos.

Escarabello, Coleoptera. Nome xenérico para designar aos Coleópteros, en especial aos esterqueiros.

Formiga cabalaria, Formica rufa; Formicidae (?). Vernáculo extendido por toda a comarca para designar as especies de Formícidos de tamaño grande. Estes animais utilízanse de maneira cruel durante as celebracións do Entruido ao tirar as obreiras por riba da xente.

Gaiteiro, Odonata. Nome xenérico para designar as distintas especies de odonatos, tanto zigópteros como anisópteros.

Gaiteiro da especie Aeshna cyanea

Grilo romano, Gryllotalpa gryllotalpa. Primeiro nome vernáculo atopado na comarca para desginar a esta especie en concreto.

Limpafontes, Guerris lacustris. A diferencia deste significado o nome común en galego Limpafontes designa a unhas especies de salamándridos dos xéneros Lissotriton e Triturus.

Mariquiña, Coccinellidae. Nome que designaría aos insectos coleópteros da familia dos coccinélidos. A especie de Mariquiña máis coñecida sería Coccinella septepunctata e poida que tamén Adalia bipunctata.

Matacabalos, Dytiscus marginalis; Dytiscidae, Gyrinidae, Haliplidae, Hygrobiidae, Hydrophilidae; Aphelocheiridae, Naucoidae, Corixidae, Notonectidae (?). En principio este nome designaría á especie Dytiscus marginalis, incluíronse outras familias de escarabellos acuáticos, coleópteros, e fedegosas acuáticas, hemípteros heterópteros, por pertenceren todas a un grupo diverso de características próximas ou costumes similares de non fácil identificación popular. En Vilar-de-Perdizes dáselle o nome de Cazafelho segundo nos conta o Padre Fontes, Antonio Lourenço Fontes.

Morrón, fase larvaria da Orde Lepidoptera. Ao desenrolarse o Morrón transfórmase en Crisálida onde sofre a metamorfose que da paso ás formas adultas de Bolboretas e Polboretas.

Polboreta, Heterocera. Lepidópteros do suborde dos Heteróceros. Nocturnas.

Reina, Empusa pennata, Mantis religiosa, Ameles sapallanziana. Nome que designa principalmente á especie máis coñecida Mantis religiosa, aínda que na zona tamén están presentes as outras dúas especies de mántidos. Segundo nos comentan dicíaselle así:

Reina pon a mesa

tan alto que non se vexa.

Reina, Mantis religiosa

Tabán, Tabanidae. Variante do nome común que desgina ás especies desta familia de dípteros, e pode que aínda algunha outra familia de características semellantes.

Vacaloura, Berberomelo majalis, Physomeloe corallifer. Inclúense estas dúas especies ao estaren ambas presentes na cunca do río Búbal. Vernáculo recollido noutras localidades da comarca.

Arácnidos:

Carneiro das mallas, Pholcus opilionoides, P. phalangioides; Pholcidae; Opilion. Primeiro vernáculo recollido na comarca para designar a este tipo de arácnidos. En pirncipio podería corresponderse coas especies máis comúns Pholcus opilionoides ou P. phalangioides, da familia Pholcidae, ou mesmo chegar a confundirse coa orde Opiliones da que sería complicado xebrar as diferentes especies.

Carneiro das mallas, Opilion

Licranzo, Buthus occitanus. Semella ser unha confusión idiomática da designación Alacrán, dada a esta especie e amplamente espallada, co nome común en portugués Licranço, dado á especie de réptil Anguis fragilis.

Licranzo, Buthus ibericus

Moluscos:

Lermia, Arion ater; Systellommatophora (moluscos gasterópodos sen cuncha). Outra variante do nome común dado ás babosas. Designa principalmente á especie máis común Arion ater, incluíndo a todas as outras presentes neste grupo.

Lermia, Arion ater

Anélidos:

Mioca, Lumbricidae. Coñecido anélido que vive na terra. Designación extendida.

Anfibios:

Arrán, Peplophylax perezi, poida que tamén Rana iberica. En principio sería un nome xenérico para designar as distintas especies de anuros dos xéneros Pelophylax, Rana ou Hyla, aínda que se concretaría para a especie máis común Pelophylax perezi.

Ranilla, Hyla arborea. Diminutivo castelanizado para designar en concreto a esta especie de Arrán.

Salamántiga, Salamandra salamandra. Outra variante do nome común. En portugués tamén existe a designación Saramántiga para esta especie de anfibio.

Salamántiga, Salamandra salamandra

Sapo couqueiro, Bufo bufo. Variante da designación común para esta especie.

Réptiles:

Lagarta, Xéneros Podarcis e Psammodromus. Nome xenérico para designar as diferentes especies de Lacértidos presentes na zona.

Cobra, Colubridae. Nome xenérico para designar aos colúbridos. A muda das serpes coñécese aquí co nome de plica, que virá de pelica (de pel) s.f. Pel dun animal.


Cobra xuvenil da especie Natrix natrix

Cobra da especie Elaphe scalaris

Escóuparo, Anguis fragilis. Variante doutras designacións atopadas na comarca.

Lagarto ferreño, Lacerta schreiberi. Este é o primeiro nome vernáculo recollido na comarca para identificar en concreto a esta especie de lagarto.



Lagarto ferreño, Lacerta schreiberi


Viberón, Chalcides bedriagai, C. striatus. Ténse atopado este nome vernáculo noutras zonas da comarca aínda que compartido con outras especies de réptiles ápodos ou semi-ápodos, Anguis fragilis e Blanus cinereus, aquí só identifica principalmente a Chalcides striatus, ao ser máís común, inlcuíndo tamén a C. bedriagai ao estar constatada a súa presenza nos arredores.

Mamíferos:

Algaria, Genetta genetta. Designación ampliamente extendida para esta especie.

Alondra, Lutra lutra. Confusión lingüística, intrusión ou variante do nome común desta especie chamada en galego Londra e en portugués Lontra, co nome común en castelán da especie de ave Alondra, Alauda arvensis, coñecida aquí como Laverca.

Alondras, Lutra lutra

Capreolus capreolus. Antes non as había na zona por eso non se lles pon nome aínda que se coñecen como Cabras ou Corzas.

Doniña, Mustela nivalis. Nome extendido por toda a comarca. Diferenciada a especie doutros mustélidos.

Gato bravo, Felis silvestris. Desginación extendida.

Leirón d'auga, Arvicola sapidus. Primeiro nome vernáculo atopado na comarca para designar a esta especie de mamífero roedor de alimentación vexetariana que vive nas marxes dos ríos e humidais. Leirón é o nome que se lles da en portugués as especies Eliomys quercinus e Glis glis, polo que podería ter influenza portuguesa, tamén é o nome oficial en galego mais no resto da comarca utilízase a designación Lirón e non Leirón para as especies do xénero Rattus.

Morcego, Quiroptera. Nome xenérico para designar ás diferentes especies de Quirópteros. O nome correpóndese co oficial en galego aínda que o máis probable é que estexa vencellado á designación deste grupo faunístico en portugués, que se di da mesma maneira: Morcego, xa que no resto da comarca o máis extendido é o nome de Muricego coas súas variantes.

Ourizo cacheiro, Erinaceus europaeus. Nome amplamente extendido.

Rata, Talpa occidentalis. Nome dado na zona a estes coñecidos micromamíferos insectívoros que viven na terra. Confúndese esta desginación coa xenérica dada aos roedores do xénero Rattus. No resto da comarca é coñecida como Toupa.

Rato papalbo, Eliomys quercinus. É de interese que se coñeza este fermoso animal e até teña un nome vernáculo na zona, o que reflicte que debe posuír unha abundancia relativa.

Rebisaco, Mustela erminea (?). Este vernáculo xa se recolleu noutras localidades da comarca para designar a Genetta genetta, aquí identificouse con Mustela erminea ao dar pistas fiables respecto á súa coloración estacional, aínda que non se puido comprobar a presenza desta especie na zona. Referente á desginación Rebisaco, especulando un pouco, podeu haber procedido nunha orixe do homólogo portugués Saca-rabos, que fai referencia nada menos que ao mediterránico Herpestes ichneumon, a única mangosta europea, con posible presenza histórica na comarca.

Teixugo, Meles meles. Designación amplamente extendida.


Continuará noutra vindeira entrada.

* Información recollida durante unhas xeiras multidisciplinares nas que participaron:

Alberte Reboreda

Claudio Álvarez

Eduardo Castro

Xosé Luís Lozano

Xosé Ramón Reigada

Xosé Rodríguez

* Recollido e revisadas as especies por Claudio Álvarez e Xosé Ramón Reigada

Videferre. Outubro do 2012