Nomes vernáculos de Aves e demais Fauna recollidos en Castrelo de Cima

No sábado 21 de agosto de 2021, xunto con Bruno Rúa e Santiago Rodríguez, por mor dunha interesante mesa redonda organizada en Castrelo de Cima, concello do Riós, pola Asociación Cultural Os Queimas, sobre "O Vellarrón, máscara singular" (José Rodríguez Cruz) e "Contos no fío da Raia" (Bruno Rúa), aproveitouse para recollérense uns nomes vernáculos de Aves e demais Fauna, que isto tamén forman parte da transmisión oral exposta na conferencia do antropólogo Bruno Rúa, herdanza da relación do Ser Humano co seu medio natural dende unha visión tradicional dunha comunidade rural galega, unha información de importancia a preservar dada ao remate do evento na localidade e grazas aos testemuños dos veciños Ceferino González Fernández e Domingo Taboada.

Isto foi o que nos dixeron:

Aves:

Picanza, Lanius spp.

Avión, Oriolus oriolus

Tornillo, Sturnus unicolor

Pega, Pica pica

Pardal, Passer domesticus

Chasco, Saxicola rubicola

Paspallá, Coturnix coturnix

Cutuluvía, Lullula arborea, seguramente compartiría nome con Galerida cristata e poida que tamén con Alauda arvensis ao non atopárselle nomes específicos para estas especies semellantes

Cigüeña, Ciconia ciconia, en castelán, seguramente que de recente adquisición

Carriza, Troglodytes troglodytes

Tentenarraíz, Emberiza calandra

Escribenta, Emberiza cirlus, Emberiza spp.

Azulenta, Prunella modularis

Merla, Turdus merula

Trallón, Ficedula hypoleuca

Pigarra, Garrulus glandarius

Corvo, Corvus corone, Corvus corax

Choia, Pyrrhocorax pyrrhocorax, dicían que criaba nos buratos dos fragueiros

Grulla, Merops apiaster, castelanizado

Paporrubio, Erithacus rubecula

Lavandeira, Motacilla alba

Tecelán, Falco tinnunculus

Gabilán, Accipitridae

Averrapiña, Circus pygargus

Moucho, Athene noctua

Curuxa, Tyto alba

Noitevoá, Caprimulgus europaea

Merla truiteira, Cinclus cinclus

Rola, Streptopelia turtur

Chincho, Fringilla coelebs

Perdiz, Alectoris rufa

Reiseñor, Luscinia megarhynchos

Pintasilva, Carduelis carduelis, tamén Ghilguero en castelán

Anduriña, Hirundo rustica, hirundínidos

Vencello, Apus apus

Pombo, Columba palumbus

Torda, Turdus spp.

Bubela, Upupa epops

Cuco, Cuculus canorus

Arruñador, Certhia brachydactyla

Verderol, Chloris chloris

Pito verdeal, Picus viridis, había o outro Pito, sen especificar apelido, Dendrocopos major

Pedreiro, Oenanthe oenanthe (?), poida que Phoenicurus ochruros xa que se recolleu este nome para esta especie en Castrelo de Abaixo

Anfibios:

Salamanca, Salamandra salamandra, poida que tamén Triturus marmoratus e Lissotriton boscai

Sapo cunqueiro, Bufo spinosus

Sapiño, había xente que dicía tamén Sapa, poida que para Alytes obstetricans

Rana, Pelophylax perezi, Rana iberica, en castelán

Cágados, larvas de anfibios

Réptiles:

Escóupolo, Anguis fragilis, Chalcides striatus

Lagartixas, Podarcis lusitanica, Psammodromus algirus, en lugares proximos recolleuse a designación xenérica de Lagartiñas

Culebras, colúbridos en xeral, en castelán

Insectos:

Cadela faldruda, tamén Faldracadela, dermápteros, a especie maís común é Forcicula auricularia

Fedegosa, hemípteros, a especie máis común é Nezara viridula

Bolboretas, lepidópteros heteróceros, bolboretas nocturnas

Barbatesa, Mantis religiosa, Empusa pennata

Bicho relumbrón, lampíridos, a especie máis común é Lampyris noctula

Barrosiña, Coccinella septempunctata, coccinélidos, tamén lle daban outro nome pero non se lembraban

Vacaloura, Berberomeloe majalis

Tixeiras, Gerris lacustris, dicían así: "onde vexas unhas Tixeiras nunha fonte podes beber desa auga"

Gaiteiros, odonatos

Arácnidos:

Alacrán, Buthus occitanus

Moluscos:

Lermes, moluscos gasterópodos, a especie máis coñecida sería Arion ater

Anélidos:

Mioca, Lumbricus terrestris

Mamíferos:

Municeghos, Quirópteros

Raposa, Zorra, Vulpes vulpes

Doniña, Mustela nivalis

Teixugo, Meles meles

Furón, Mustela putorius

Lirón, Rattus norvegicus, R. rattus

Ratos, roedores en xeral, a especie máis común nas casas é Mus musculus, dicían que había os do campo e os da casa

Toupa, Talpa occidentalis

É de agradecerse a positiva labor que fai esta asociación cultural para a recuperación e dignidade da tradición popular propia.

Saúdos

Nomes vernáculos de Fauna recollidos en Medeiros

CORREXIDO E AMPLIADO

O 11 DE AGOSTO DE 2021

O venres 6 de agosto de 2021, xunto co antropólogo Bruno Rúa e con José Chamborro, estivemos recollendo nomes vernáculos de Fauna na localidade de Medeiros, concello de Monterrei, a Manuel Chamborro de 93 anos de idade.

Isto é o que nos saíu:

Aves:

Cascarrollo, Lanius spp.

Pato, Anas platyrhynchos

Pardal, Passer domesricus

Cutuvía, Lullula arborea

Moucho, Athene noctua

Pitorrei, Picus sharpei, Dendrocopos major, "dicían que facía o burato coa lingua"

Bubela, Upupa epops

Lapafighos, Oriolus oriolus

Carriza, Troglodytes troglodytes

Chinco, Fringilla coelebs

Martiñete, non dimos identificado a especie, de pequeno tamaño, criaba nos buratos dos castiñeiros,tiña unhas pintas brancas nas ás, facía así: "lalachí-lalachí-lalachí", poidera ser Parus major (?)

Neghreira, Phoenicurus ochruros

Vaqueira, Motacilla flava

Lavandeira, Motacilla cinerea

Lavacú, Cinclus cinclus

Merla, Turdus merula

Tornillo, Sturnus unicolor

Anduriña, Hirundo rustica

Vencello, Apus apus

Tecelán, Falco tinnunculus

Averrapiña, Circus pygargus

Aiga, Accipitridae, Aquila chrysaetos (?)

Bufo, Bubo bubo

Noitevoá, Caprimulgus europaeus

Curuxa, Tyto alba

Rola, Streptopelia turtur

Pombo, Columba palumbus

Pegha, Pica pica

Cuco, Cuculus canorus

Corvo, Corvus corone, C. corax

Ghavilán, Accipitridae, faláronnos dun que criaba nuns penedos do río, pode que fose Falco peregrinus

Pazpallá, Coturnix coturnix

Perdiz, Alectoris rufa

Cirifolla, Phylloscopus spp.

Foleca, Hippolais polyglotta

Tordo, Turdus spp.

Cutuvía laverca, Alauda arvensis

Chicharra, Miliaria calandra

Pintasilvas, Carduelis carduelis, tamén lle chamaban co castelanizado "Ghilghero"

Rosinol, Luscinia megarhynchos

Pernileiro, Burhinus oedicnemus, cando voaba dicía así: "pernil-pernil-pernil"

Avefría, Vanellus vanellus

Gharza, Ardea cinerea

Cighueña, Ciconia ciconia

Chasco, Saxicolo rubicola

Azurenta, Prunella modularis

Pedreiro, Oenanthe oenanthe (?), dicía que viña no inverno, pode estar errada a información (?)

Enghatiñadoira, Certhia brachydactyla

Martín peixeiro, Alcedo atthis

Nabiñeiro, Serinus serinus, "comían a semente dos nabos"

Milleiro, Linaria cannabina

Trallón, Actitis hypoleucos, "onde había bois e vacas, desparasitador"

Paporrubio, Erithacus rubecula

Arácnidos:

Licranzo, Buthus occitanus

Carneiro, Opilións

Réptiles:

Lagharta, Podarcis spp., Psammodromus spp.

Lagharto, Timon lepidus

Escouparón, Chalcides spp., Anguis fragilis

Anfibios:

Ran, Pelophylax perezi, Rana iberica

Ranilla, Hyla molleri

Salamántigha, Salamandra salamandra

Insectos:

Cabalos do Demo, Odonatos, Zigópteros

Gaiteiros, Odonatos, Anisópteros (?)

Caldabeira, Dermápteros

Vacaloura, Berberomeloe majalis

Costureira, Gerris lacustris

Barburatesa, Mantis religiosa, Empusa pennata

Bichiño de Dios, Coccinela septempunctata

Mamíferos:

Morcegho, Quirópteros

Nomes vernáculos de Fauna recollidos en Espiño

O venres 3 de decembro de 2020 xunto Bruno Rúa e Claudio Álvarez 'Zunín' estivemos recollendo nomes vernáculos de Fauna na localidade de Espiño do concello de Oímbra.

Isto é o que nos saíu:

Aves:

Cascarrollo grande, Lanius meridionalis

Cascarrollo pequeno, Lanius collurio, L. senator

Caballero, Oriolus oriolus

Garrabaio, Garrulus glandarius

A Pizpiz, Anthus pratensis, A. trivialis

Cotovía, Lullula arborea

Cotovía corochuda, Galerida cristata

Laverca, Alauda arvensis

Noitevoal, Caprimulgus europaeus

Ameixenda grande, Parus major

Ameixenda brava, Cyanistes caeruleus

Trallón, Ficedula hypoleuca

Tánxaro, pode que fose a mesma especie anterior Ficedula hypoleuca (?)

Bubela, Upupa epops

Cuco, Cuculus canorus

Rola, Streptopelia turtur

Torda, Turdus philomelos, Turdus spp.

Chicharra, Miliaria calandra

Pita dos nabos, Tetrax tetrax

Corrolí, Burhinus oedicnemus

Pedreiro, pode que sexa Oenanthe oenanthe (?)

Chazco, Saxicola rubicola

Letreira, Emberiza cirlus

Pintaxirga, Carduelis carduelis

Chinco, Fringilla coelebs

Milleiro, Serinus serinus

Verderol, Chloris chloris

Pardal, Passer domesticus

Tornillo, Sturnus unicolor

Corvelo, Corvus corone

Corvo, Corvus corax

Pega, Pica pica

Engatuñadeira, Certhia brachydactyla

Pitorrei grande, Picus viridis

Pitorrei pequeno, Dendrocopos major

Carriza, Troglodytes troglodytes

Cirifolla, Phylloscopus collybita, P. ibericus

Forneira, Sylvia undata

Foleca, Hippolais polyglotta

Merla, Turdus merula

Merla brava, Cinclus cinclus

Paporroibo, Erithacus rubecula

Raborroibo, Phoenicurus ochruros

Reisinol, Luscinia megarhynchos

Parpallaza, Coturnix coturnix

Lavandeira, Motacilla alba

Boeira, Motacilla flava

Anduriña, Hirundo rustica, Delichon urbicum

Vencello, Apus apus

Moucho, Athene noctua

Curuxa, Tyto alba, Strix aluco

Bufo, Bubo bubo

Perdiz, Alectoris rufa

Ave rapiña, Circus pygargus, Accipitridae

Tecelán, Falco tinnunculus

Ghabilán, Accipitridae

Berra, Gallinago gallinago

Pita das carballeiras, Scolopax rusticola

Avefría, Vanellus vanellus

Pato, Anas platyrhynchos, Anátidas, dicían que había dúas ou tres clases

Cighueña, Ciconia ciconia

Ághila, Buteo buteo, Accipitridae

Gharza, Ardea cinerea, tamén nos dixeron que lle daban este nome a unha rapiña diúrna sen especificar máis (?)

Arácnidos:

Licranzo, Buthus occitanus

Réptiles:

Viberón, Anguis fragilis

Lagharta, había de dúas clases, Podarcis guadarramae lusitanica, Psammodromus algirus

Anfibios:

Salamántigha, había a da auga e a da terra, Lissotriton boscai, Triturus marmoratus, Salamandra salamandra

Ranilla, Hyla molleri

Ran, Pelophylax perezi

Sapo cunqueiro, Bufo spinosus

Sapo pequeno, Alytes obstetricans

Insectos:

Matacabalos, Gryllotalpa gryllotalpa

Costureira, Guerris lacustris

Caldeirabeira, Dermápteros

Polboreta, Heteróceros

Vacaloura, Berberomeloe majalis

Ghaiteiro, Odonatos

Pita cegha, Coccinella septempunctata, dicíanlle así: "Pita cega, voa voa, cando pases pola miña casa heiche dar pan e cebola"

Mamíferos:

Ourizo cacheiro, Erinaceus europaeus

Rato papalbo, Eliomys quercinus

Gharduña, Martes martes, Martes foina

Doniña, Mustela nivalis

Tourón, Mustela putorius

Londra, Lutra lutra

Visón, Neovison vison, de recente introdución

Gato bravo, Felis silvestris

Toupa, Talpa occidentalis

Leiranco dos regueiros, Arvicola sapidus

Leiranco das casas, Rattus rattus, R. norvegicus

Algaria, Genetta genetta

Morcego, Quirópteros, había o pequeno e o grande

Moitas grazas aos informantes.

Nomes vernáculos de Fauna en Terroso

O sábado 10 de outubro de 2020 estivemos recollendo nomes vernáculos de Fauna na aldea de Terroso, do concello de Vilardevós, xunto co antropólogo Bruno Rúa.

Isto foi o que recollimos:

Aves:

Bubela, Upupa epops

Cuco, Cuculus canorus

Moucho, Athene noctua, Strix aluco

Milleiro, non nos identificaron especie, poda que fose Linaria cannabina

Letreira, Emberiza cirlus

Carriza, Troglodytes trtoglodytes

Foleca, Hippolais polyglotta

Carboeiro, Sylvia undata (?)

Vaqueira, Motacilla flava

Raborruzo, Phoenicurus ochruros

Paporrubio, erithacus rubecula, tamén lle chamaban Porquiño do rei

Rousinol, Luscinia megarhynchos

Avión, Oriolus oriolus

Pito verdeal, Picus viridis

Pito tatarí, Dendrocopos major

Cotoluvía, Lullula arborea

Cotoluvía poupeira, Alauda arvensis (?)

Pedreira, pode que fose Oenanthe oenanthe (?)

Lavandeira, Motacilla alba

Bagaceira, non se chegou a identificar a especie (?)

Chincherla, (?), "facía os ninos nos prados da herba"

Chazco, Saxicola rubicola

Paspallota, Coturnix coturnix

Verdueiro, Chloris chloris

Verdosiña, (?) "puña os ovos verdes"

Subideira, Certhia brachydactyla

Gherrero, Parus major, Páridos

Merla righeireira, Cinclus cinclus

Pirluís, Burhinus oedicnemus

Cazcarrollo, Lanius meridionalis, Lanius spp., había o normal e un máis pequeno, Lanius collurio, L. senator (?)

Noitevoal, Caprimulgus europaeus

Curuxa, Tyto alba

Trallón, Ficedula hypoleuca

Pintasilvo, Carduelis carduelis

Teixiño, (?) "parecido ao trallón", non o soubemos identificar

Tanxo, (?) non o soubemos identificar

Rola. Streptopelia turtur

Torda, Turdus philomelos, Turdus viscivorus (?)

Torda serrana, Turdus sp.

Tordo pintoxo, Turdus iliacus

Pomba, Columba palumbus

Corvelo, Corvus corone

Tornillo, Sturnus unicolor

Pigharra, Garrulus glandarius

Ghaliñola, Scolopax rusticola (?)

Lagoeiro, Gallinago gallinago (?)

Enveriza, Vanellus vanellus

Vencello, Apus apus

Pedreiro, Oenanthe oenanthe (?)

Bufo, Bubo bubo

Cighueña, Ciconia ciconia, (en castelán)

Anduriña, "había tres clases, a que cría no monte, a que cría no río, a de medio nino e a de nino completo", Hirundo daurica, Hirundo rupestris, Hirundo rustica, Delichon urbica

Perdiz, Alectoris rufa

Cirifolla, Phylloscopus spp.

Ghrulla, Merops apiaster

Tecelán, Falco tinnunculus

Ghabilán mosca, Accipiter nisus (?), "era pequeniño"

Ghabilán, Accipitridae

Ave rapiña, Circus pygargus (?)

Réptiles:

Alacrán, Anguis fragilis, chalcides striatus (?), confundían estas especies con Buthus sp.

Lagharto,"había dous, o arnal e o de río", Timon lepidus, Lacerta, schreiberi

Laghartiña, Podarcis guadarramae lusitanica, Psammodromus algirus

Arácnidos:

Bicho da mancela, Buthus occitanus

Insectos:

Faldra cadela, Dermápteros

Bichiño do rei, Cocinella septempunctata

Marquesa, Mantis religiosa, Empusa pennata

Vacaloura, Berberomeloe majalis, "cando salían as berrugas atrabesábanas cun toxo e frotábase a berruga con ela"

Matacabalos, Gryllotalpa gryllotalpa

Ghaiteiro, Zygópteros

Tixeira, Guerris lacustris

Anfibios:

Salamanca, Salamandra salamandra

Sapo cunqueiro, Bufo spinosus

Sapa da augha, Altes obstetricans (?)

Ran, Pelophylax perezi

Cághados, larvas de anfibios

Miriápòdos:

Rengla, Scutigera cleoptatra

Mamíferos:

Ghineta, Genetta genetta

Doniña, Mustela nivalis

Gharduña, Martes foina

Teixugho, Meles meles

Ourizo cacheiro, Erinaceus europaeus

Muricegho, Quirópteros

Ardilla, Sciurus vulgaris, "veu non hai moito tempo"

Papalbo, Eliomys quercinus

Liranco, Rattus rattus, R. novergicus (?)

Rata, Talpa occidentalis, designaban así a esta especie

Peixes:

Trúita, Salmo trutta

Bogha, Pseudochondrostoma duriense

Moitísimas grazas a todos os informantes.