venres, 29 de abril de 2022

A Raposa e o Gabián

Agora un conto recollido de Xoán Rolán Morais de Vilameá (Laza) por un familiar, e outros ditos de fauna recollidos pola Asociaciacion Cultural Alto Támega nas Terras de Laza. Son os seguintes:


• Conto tradicional de lareira de Xoán Rolán Morais de Vilameá aínda que el era natural de Campobecerros (Castrelo do Val):


A raposa e o gabián:

Un día estaba a raposa dentro dun xestal, agochada e cazando, cando víu a un gabián que estaba pousado no chao.

Entón dun brinco a raposa púxose diante del e tíñao debaixo das súas patas e xa o ía comer, mais o gabián pensou de que forma podería librarse dela, e díxolle:

-Oes, raposa? Se non me comes lévote ás vodas ao ceo.

A raposa subíuse ás costas do gabián e este empezou a voar. Cando xa ían voando moi altos, díxolle o gabián á raposa:

-Agárrese Comadre que vou dar a volta!

A raposa agarrouse ás plumas, pero éstas ó ter o peso todo da raposa arrincáronse e esta caeu. Cando viña caendo polo aire, ía berrando:

-Escapai penedos!, apartai carballos!,

retirádevos lastras que vos aplasto!,

achegádevos palleiros!


Pois o conto non remata aí, unha persona de Vilameá completouno, en castrapo:

"Aparta penedo que te esfarelo!,

que se desta escapo i no muero, 

no quiero más vodas al cielo."


Logo había outra versión que dicía:

"Apartáivos penedos!,

xuntáivos palleiros!"

E era un galo e non un gabián. E ao remate dicía a raposa tamén en castrapo:

"Aparta penedo que te esfarelo!,

que se desta escapo i no muero, 

no quiero más vodas al cielo."


En Videferre tiñan un conto similar coa raposa e unha 'cigüeña' de protagonistas. O caso é que cando estaban no ceo a cegoña dicíalle á raposa que se cambiara de á porque esa xa lle ía cansa, e cando a raposa se soltou para cambiarse foi cando caíu e berraba:

"Apartaivos penedos e xuntaivos palleiros!

Se desta escapo i no muero

non quero máis vodas ao ceo."


Na Pena do Souto e en Castrelo de Abaixo, do Riós, non sabían este conto mais cando algo non lles saía ben ou se estaba metido nalgunha lea dicían tamén en castrapo:

"Se desta escapo i no muero

no quiero más vodas al cielo."


Debuxo orixinal a grafite de Noa


Debuxo orixinal a grafite de Lúa


• Ditos recollidos nas Terras de Laza pola AC Alto Támega:


"Cando vexas a cobra no dez de marzo,

verás a neve no dez de maio."


Refrán sobre a vida do lobo:

"En abril está a loba no cubil,

en maio sae co pai ó lado,

en San Xoán atrévese co can,

en Santa Mariña xa colle a cabritiña

e en agosto sae co pai ó rostro".


"Por Santiago esconde o coello o rabo,

e polo San Miguel vólvese a ver."


"Alégrase o corvo e o can

do que fai o gavián."


Este debe ser pra quitar algún mal:

"Nin lobo nin loba

nin zorro nin zorra

nin can nin cadela

nin outro bicho

deiquí afuera".


"Cando a lebre diga misa,

o coello sea abade

e a raposa sea frade,

deixareiche a miña casa

e perderei a túa amizade."


Moitísimas grazas á familia de Xoán Rolán Morais por facilitarnos este simpático conto de lareira, adicado á súa lembranza, e  á AC Alto Támega por facilitarnos estes interesantes ditos de fauna recollidos nas Terras de Laza e mais polo fantástico labor que estades a realizar, e, dende logo, á Noa e á Lúa polos fermosos debuxos que nos deseñaron para a ocasión.

Que gostedes! Un saúdo a todos, todas.

Ningún comentario: